کاربرد شناسایی جوهر خودکار در بررسی اسناد
جوهر خودکارها یا مرکب از سه جز اصلی تشکیل شده است: رنگدانه، حلال (حلال‌های فرار، آب، رزین و غیره) و افزودنی‌های دیگر مانند روان کننده، نگهدارنده و غیره. هر شرکت و سازنده‌ای افزودنی و رنگدانه‌های خاصی را برای ساخت خودکار به کار می‌گیرد. به همین دلیل ساختار شیمیایی خودکارها با هم متفاوت است. بنابراین به راحتی می‌توان انواع جوهر خودکارها را به کمک طیف سنجی رامان تفکیک کرد. در حوزه بررسی اسناد از این تکنیک به چند منظور استفاده می‌شود:
- بررسی جعل اسناد از طریق مقایسه طیف جوهر خودکارهای متفاوت
- بررسی آنالیز عمقی خطوط متقاطع
- بررسی تاثیر گذشت زمان بر جوهر خودکار
هر یک از این موارد را در ادامه به صورت کامل بررسی خواهیم کرد.
بررسی جعل اسناد از طریق مقایسه طیف جوهر خودکارهای متفاوت
طیف‌سنجی رامان با توجه به ویژگی‌هایی که دارد در زمینه بررسی جعل اسناد به کار می‌رود. حتما می‌دانید که طیف‌سنجی رامان غیر مخرب است و به نمونه آسیب نمی‌رسد. علاوه بر آن آنالیز رامان در حجم کم نیزانجام می‌گیرد. همین دو ویژگی کافی است تا طیف سنج رامان به یک ابزار کارآمد در این حوزه تبدیل شود.
بررسی اسناد جعل شده به وسیله خودکار توسط سایر روش‌ها بسیار دشوار است. مخصوصا اگر نوشته مورد نظر بسیار کوچک باشد. به عنوان مثال عدد ۲ را در نظر بگیرید. به راحتی می‌توان با یک خودکار مشابه عدد ۲ را به ۳ تبدیل کرد. توجه داشته باشید که اولا سند مورد نظر نباید آسیب ببنید. ثانیا این جعل باید شناسایی شود. همان طور که اشاره شد این کار با روش‌های دیگر بدون آسیب زدن به نمونه سخت است اما از طریق تصویربرداری اسپکتروسکوپی رامان این کار به راحتی، در کوتاه‌ترین زمان ممکن و بدون آسیب زدن به نمونه انجام می‌گیرید. در شکل ۱ طیف رامان خودکار مشکی از شرکت‌های سازنده مختلف نشان داده شده است. همان طور که در این شکل می‌بینید، با وجود اینکه رنگ خودکارها ثابت است اما طیف رامان آن‌ها با یکدیگر متفاوت است. زیرا ساختار موکولی و ترکیبات شیمیایی این خودکارها با هم فرق دارند.
در یک مثال واقعی‌تر طیف رامان یک سند جعل شده در شکل ۲ نشان داده شده است. در این سند عدد ۴ تغییر یافته است. با طیف‌گیری از دو ناحیه متفاوت عدد ۴ دو طیف رامان متفاوت به دست می‌آید. از این‌رو می‌توان نتیجه گرفت که عدد مورد نظر از ۱ به ۴ تغییر یافته و تقلب صورت گرفته است. شایان ذکر است که این آنالیز در چند ثانیه انجام پذیر است.
بررسی آنالیز عمقی خطوط متقاطع
آنالیز عمقی خطوط متقاطع به کمک طیف سنج رامان این امکان را برای ما فراهم می‌‌کند که بتوانیم ترتیب خطوط را مشخص کنیم. برای شفاف‌تر شدن موضوع این کاربرد را با یک مثال توضیح می‌دهیم. شکل ۳ را در نظر بگیرید. طیف الف و ب از دو خودکار متفاوت به دست آمده است. همان طور که می‌بینید این دو طیف به خوبی از هم تفکیک می‌شوند. فرض کنید در نوشته‌ای در یک سند این دو خودکار در یک نقطه همدیگر را قطع کرده‌اند. از این نقطه تقاطع، طیف‌گیری رامان انجام می‌گیرد و طیف ج به دست می‌آید. این طیف به دست آمده هم شامل خودکار الف است هم شامل خودکار ب. به همین دلیل ترتیب نوشته شدن را نمی‌توان به دست آورد. اما با استفاده از آنالیز عمقی رامان به راحتی می‌توان این ترتیب را مشخص کرد. به طیف د دقت کنید. این طیف در عمق ۵ میکرونی از کاغذ اندازه‌گیری شده است. به وضوح مشخص می‌شود که این طیف مربوط به خودکار ب است. پس می‌توان نتیجه‌گیری خودکار الف در زیر خودکار ب قرار دارد.
بررسی تاثیر گذشت زمان بر جوهر خودکار
در پردازش اسناد، تعیین نسبی قدمت اسناد نیز حائز اهمیت است. در شکل ۴ طیف رامان یک سند نشان داده شده است. در این سند از دو نوع خودکار استفاده شده است که تاثیر گذشت زمان نیز در این طیف ها مشهود است. طیف الف و ب مربوط به خودکار فابر کاستل و طیف ج و د مربوط به خودکار بیک است. طیف پ نیز مربوط به طیف رامان کاغذ است. دو طیف الف و ب را در نظر بگیرید. این دو طیف با هم منطبق هستند اما شدت نسبی آن‌ها با هم متفاوت است. همان طور که می‌بینید طیف ب شدت کمتری دارد. این کاهش شدت نشان دهنده قدیمی بودن نوشته است. همین در طیف ج و د با توجه به اینکه شدت طیف د کمتر است، پس قدمت آن نوشته نیز بیشتر می‌باشد.
جمع بندی
طیف‌سنجی رامان جایگاه بسیار خوبی در زمینه آنالیز اسناد دارد. چرا که اولا بسیار سریع است. نمونه و اسناد را تخریب نمی‌کند، بسیار دقیق است و نیاز به آماده‌سازی نمونه ندارد. یکی از این کاربردها آنالیز جوهر خودکار است. در این مطلب نشان دادیم که با استفاده از طیف‌سنجی رامان می‌توان اسناد جعل شده را از اسناد اصلی تفکیک کرد. علاوه بر این گفتیم که با آنالیز عمقی خطوط متقاطع، ترتیب نوشته شدن را می‌توانید مشخص کنید. همچنین تاثیر گذشت زمان بر طیف رامان جوهر خودکار را بررسی کردیم.
منابع
۱.https://zaya.io/2wd58
۲.https://zaya.io/adtkl
۳.https://zaya.io/5s0dl
