آنالیز بافت دهان با طیف سنجی رامان
بیماری‌های حفره دهان را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
- بیماریهایی که بافت نرم دهان را درگیر می‌کنند.
- بیماریهایی که بافت سخت دهان (مانند دندان) را درگیر می‌کنند.
با پیدایش لیزر‌های پیشرفته، طیف‌سنجی رامان جایگاه ویژگی در حوزه پزشکی و دندان پزشکی پیدا کرده است. از این تکنیک می‌توان برای مشخصهیابی و مطاله عاج و مینا استفاده کرد. علاوه بر این تاثیر موارد پر کننده و ترمیم کننده دندان نیز توسط این تکینیک مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در ادامه کاربرد‌های رامان در زمینه دندان پزشکی را بیشتر بررسی خواهیم کرد. این مطالعات با دستگاهی به نام میکروسکوپ رامان صورت می‌گیرد. می‌توانید در این مقاله مطالعه کنید که میکروسکوپ رامان چیست؟ و یا این که تفاوت میکروسکوپ رامان با دیگر میکروسکوپ ها در چه چه چیزی است.
آسیب شناسی بافت نرم دهان با طیف سنجی رامان
به کمک طیف سنجی رامان سرطان و ضایعات دهانی مورد بررسی قرار می‌گیرند. احتمالا می‌دانید که سرطان دهان جز ۱۰ سرطان خطرناک دنیا است. به همین دلیل بررسی این موضوع با تکنیک‌ها و روش‌های گوناگون حائز اهمیت است. اسپکتروسکوپی رامان می‌تواند ضایعات بدخیم اولیه و پنهان را شناسایی کرده و خطر ابتلا به سرطان را ارزیابی کند. مزیت این روش این است که قبل از تشکیل توده‌های سرطانی، می‌توان بیماری را شناسایی و از وقوع آن پیشگیری کرد. به عنوان مثال در مطالعه‌ای نمونه‌ای از مخاط دهان برای آنالیز‌های رامان از فرد سالم، فرد مبتلا به سرطان دهان یا (OSCC) Oral squamous cell carcinoma و فرد مبتلا به ضایعات دهانی خوشخیم جمع‌آوری شده است. طیف رامان مخاط این سه فرد در شکل ۲ نشان داده شده است. همان طور که در این تصویر قابل مشاهده است، طیف رامان مخاط فرد سالم با طیف رامان فرد بیمار (OSCC و ضایعات خوشخیم) کاملا مشهود است (به ویژه در بازه طیفی (cm-۱) ۱۲۰۰-۱۸۰۰). اما تفاوت زیادی بین طیف رامان OSCC و ضایعات خوشخیم مشاهده نمی‌شود. در شکل ۳ تفاوت طیف رامان مخاط فرد سالم و طیف رامان فرد بیمار (میانگین طیف رامان OSCC و طیف رامان ضایعات خوشخیم) نشان داده شده است.
آسیب‌شناسی بافت سخت دهان با طیف سنجی رامان
متاسفانه اکثر ما پوسیدگی دندان را تجربه کرده‌ایم. این پوسیدگی‌ها در اثر آزاد شدن اسید‌ها از متابولیسم باکتریایی ایجاد می‌شود. این اسید‌ها در دندان پخش می‌شوند و مواد معدنی بافت‌های دندان را حل می‌کنند و در نهایت باعث دمینرالیزه شدن (demineralization) عاج یا مینای دندان می‌شوند. خوشبختانه بزاق دندان می‌تواند اثر این اسید‌ها را تا حدودی خنثی کند. اما در طولانی مدت پوسیدگی رخ می‌دهد. ابتدا اندازه این پوسیدگی‌ها در حد بسیار کوچکی است اما رفته رفته اندازه آن بزرگ‌تر شده و باعث ایجاد حفره در دندان می‌شود. البته آسیب ناشی از اسید را می‌توان در مراحل اولیه، از طریق معدنی‌سازی (رمینرالیزاسیون(Remineralization)) معکوس کرد. بنابراین تشخیص اثرات پوسیدگی در مراحل اولیه (قبل از ایجاد حفره) بسیار مهم است. در مواقعی که در دندان حفره ایجاد شده، دندانپزشک بافت آسیب دیده را برمی‌دارد و حفره را با مواد ترمیمی پر می‌کند.
طیف‌سنجی رامان می‌تواند در زمینه تشخیص زودهنگام پوسیدگی به کار گرفته شود. در شکل ۴- الف) و ب) طیف رامان دندان سالم و دندان پوسیده (پوسیدگی در مینا) نشان داده شده است. به پیک (cm-۱) ۹۵۹ را در این شکل دقت کنید. در اثر پوسیدگی مینای دندان شدت این پیک شدیدا افزایش می‌یابد. علاوه بر این پس زمینه فلورسانس نیز در دندان‌های پوسیده افزایش پیدا می‌کند. مشابه این پدیده در پوسیدگی عاج دندان نیز مشاهده می‌شود. با افزایش پوسیدگی عاج، پس زمینه فلورسانس نیز افزایش می‌یابد (شکل ۴-ج).
مطالعه بافت و ساختار دندان می‌تواند برای دندان پزشکی مفید باشد. مثلا مشخصهیابی عاج، مینا و … برای ساخت مواد پر کننده و ترمیم کننده می‌تواند کمک کننده باشد. در شکل ۵ طیف رامان عاج و مینای دندان نشان داده شده است.
جمع بندی
بیماری‌های دهان و دندان افراد زیادی را در جامعه درگیر می‌کند. به کار گرفتن تکنیک‌های متفاوت می‌تواند جنبه‌های دیگری از این بیماری‌ها را روشن کند. یکی از این روش‌ها طیف‌سنجی رامان است. در این مطلب نشان دادیم که به کمک اسپکتروسکوپی رامان می‌توان سرطان دهان را تشخیص داد. علاوه بر آن دیدیم که چگونه طیف رامان پوسیدگی دندان را آشکار می‌کند. هم‌چنین بیان کردیم که با مشخصه یابی عاج و مینا می‌توان کیفیت و عملکرد مواد پر کننده و ترمیم کننده را بهبود بخشید.
منابع
۱.https://zaya.io/dwzpe
۲.https://zaya.io/uaad2
۳.https://zaya.io/jee0y
۴.https://zaya.io/bai8p
