سنگ زینتی جید
جید یک سنگ قیمتی زیبا و ارزشمند است که نام آن ریشه‌ای یونانی به معنای “سنگ براق” دارد. تاریخچه استفاده از جید به دوره‌های باستانی بازمی‌گردد. سنگ جید، در ادبیات و فرهنگ‌های مختلف، به عنوان نمادی از زیبایی و ارتباط با طبیعت شناخته می‌شود.
این سنگ زینتی، معمولا در رنگ‌های مختلفی از سبز، آبی، صورتی تا قرمز و حتی زرد یافت می‌شود. از جید در ساخت جواهرات و تزیینات استفاده می‌شود. به دلیل زیبایی چشم نوازش همیشه مورد توجه طراحان جواهر سازی بوده است.
به علاوه، جید در برخی فرهنگ‌ها به عنوان سنگی مقدس و دارای خصوصیات معنوی شناخته شده است.
جید و نمونه‌های تقلبی آن
جید، یکی از محبوب‌ترین سنگ‌های قیمتی در سرتاسر دنیاست. نام “جید” به دو ماده که شکل‌های مختلفی از سیلیکات هستند، اطلاق می‌شود: نفریت (nephrite) و جیدیت (jadeite). هر دو این مواد، از دوره ماقبل تاریخ برای کنده کاری استفاده شده‌اند.
جید از جمله سنگ‌های قیمتی است که موارد تقلبی آن به وفور مشاهده می‌شود. در مقاله قبلی در رابطه با شناسایی سنگ قیمتی جید با استفاده از طیف سنجی رامان صحبت کرده‌ایم. به شما گفته شد که شناسایی این سنگ ها با میکروسکوپ رامان امکان پذیر است.
نفریت و جیدیت دارای فرمول‌های شیمیایی متفاوتی هستند. نفریت، ماده کمیابی نیست و سختی آن به قدری است که به راحتی نمی‌توان روی آن کنده کاری انجام داد. به دلیل کمیاب و قیمتی بودن جیدیت، موارد متنوعی از نسخه‌های تقلبی این ماده وجود دارد.
محبوبیت جید و شیوع نمونه‌های تقلبی آن، انگیزه دانشمندان را برای شناسایی و تایید اصالت این سنگ قیمتی را برانگیخته است. منابع بسیاری مثل وبسایت‌ها، ویدیوها و غیره به شناسایی جیدهای تقلبی و مصنوعی پرداخته‌اند. اما هیچکدام از این روش به طور کامل قابل اعتماد نیستند.
طیف سنجی رامان به عنوان یک روش قدرتمند و قابل اعتماد، برای تایید اصالت سنگ‌های قیمتی شناخته شده است.
طیف سنجی کاربردهای زیادی دارد که شما می‌توانید با کاربرد آن در گوهر شناسی هم آشنا شوید.
در شکل ۲، تصویر میکروسکوپ رامان تکرام را مشاهده می‌کنید. با استفاده از این دستگاه با سرعت و دقت بالا، می‌توانید سنگ های جید را تایید اصالت کنید و احتمال خرید نمونه‌های تقلبی و مصنوعی را به صفر برسانید.
در این مقاله، به شناسایی و تایید اصالت سنگ قیمتی جید می‌پردازیم.
طیف سنجی رامان چگونه کار می‌کند؟
طیف سنجی رامان یک تکنیک طیفی است که بر اساس پراکندگی نور رامان از جسم‌ها عمل می‌کند. در این تکنیک، نور لیزر به یک نمونه تابانده می‌شود و نور رامان پراکنده شده توسط مولکول‌ها یا کریستال‌ها را اندازه‌گیری می‌کند.
در آنالیز مواد شیمیایی، طیف سنجی رامان می‌تواند به تشخیص جیدهای اصلی از جیدهای تقلبی کمک کند. این تکنیک بر مبنای اثر رامان که به اختلاف در فرکانس نور پراکنده باز می‌گردد، کار می‌کند. زمانی که پرتو لیزر با مولکول‌های نمونه برهمکنش می‌کند، نور پراکنده شده، طیف رامانی را ایجاد می‌کند که با ارتعاشات مولکول‌های درون آن مرتبط است. این ارتعاشات، پیک‌ها یا باندهای مشخصی را در طیف ایجاد می‌کنند که به عنوان اثرانگشت (finger print) یا مشخصه آن مولکول، شناخته می‌شوند. با جمع آوری طیف رامان از سنگ‌های اصلی و مقایسه آن‌ها با طیف نمونه‌های مشکوک می‌توان اصالت سنگ‌ها را تایید و یا رد کرد.
در شکل ۳ طیف‌های رامان نفریت و جیدیت را که در ابتدای مقاله به آن‌ها اشاره شد، مشاهده می‌کنید.
اگر تمایل به کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با گوهر شناسی دارید، این صفحه را مطالعه کنید.
در ادامه، به بررسی چهار نمونه مشکوک جید می‌پردازیم.
در شکل ۴ چهار نمونه سنگ را مشاهده می‌کنید که به عنوان سنگ جید فروخته شده‌اند. دو عدد از این سنگ‌ها به عنوان جید نفریت معرفی شده‌اند.
نتیجه جالب این است که آنالیز رامان این سنگ‌ها اثبات می‌کند که هیچکدام نه نفریت و نه جیدیت نیستند.
آنالیز رامان نمونه اول نشان می‌دهد که این سنگ در واقع مادهای به نام کریزوتیل است. در شکل ۵ تطابق طیف نمونه A با طیف کریزوتیل را مشاهده می‌کنید.
آنالیز رامان طیف نمونه دوم نشان می‌دهد که این سنگ در واقع کوارتز است. در شکل ۶ طیف این دو ماده را مشاهده می‌کنید.
نمونه‌های سوم و چهارم، مواد یکسانی هستند. این سنگ‌ها بسیار صیقلی بودند و با مادهای پوشانده شده بودند که وقتی در معرض لیزر قرار می‌گرفت، فلورسانس نشان می‌داد. پس از جمع آوری طیف رامان از سطح نمونه‌ها، سنگ‌ها با چکش شکسته شدند و مادهای که فلورسانس خیلی کم‌تری داشت، آشکار شد.
در شکل ۷ طیف‌های سطح و درون نمونه‌های سوم و چهارم دیده می‌شوند.
جمع‌بندی
همان طور که در این مقاله مطرح شد طیف سنجی رامان راه حل دقیقی برای تایید یا رد اصالت سنگ‌های قیمتی جید ارائه می‌دهد. با توجه به انبوه موارد تقلبی و مصنوعی جید، استفاده از طیف سنجی رامان، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت است. اگر شما هم در حوزه گوهرشناسی فعالیت دارید، دستگاه‌های رامان شرکت تکسان به شما این اطمینان را می‌دهند که به طور دقیق می‌توانید سنگ‌های قیمتی را اصالت سنجی کنید. علاوه بر این می‌توانید از مشاوره و تست رایگان پیش از خرید هم بهره‌مند شوید. همین حالا با ما تماس بگیرید.
منابع
۱-https://tsi.com/getmedia/29df0605-bb6a-4da6-8083-92958619405c/Detection_of_Imitation_Jade_w_Raman_Spectroscopy_App_Note_RAMAN-012_US?ext=.pdf
